مسائل اجتماعی زنان بحثی دوسویه است
استاد جامعه‌شناسی دانشگاه الزهراء با بیان اینکه باید بین مسائل اجتماعی و آسیب‌های اجتماعی تمایز قائل شویم، گفت: لازم است تفکیکی بین مسائل اجتماعی و آسیب‌های اجتماعی قائل شویم در هر کجا که ما مسئله اجتماعی زنان را مطرح می‌کنیم ذهنمان به طرف مشکلاتی می‌رود که بعضی از آنها یک‌طرفه نیست در حالی‌که بحث کلان مسئله اجتماعی به تنهایی مشکل زنان نیست بلکه یک تصمیم دوجانبه است.
به گزارش عطنا، «اولین همایش مسائل اجتماعی زنان» به همت دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی با همکاری دیگر دانشگاه‌های علوم انسانی کشور و مراکز تخصصی مطالعات زنان با حضور جمعی از استادان و دانشجویان متخصص حوزه مطالعات زنان دوشنبه، ۱۰ اردیبهشت در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی برگزار شد.
سوسن باستانی، استاد مطالعات زنان دانشگاه الزهراء و دست‌اندر کار مسائل زنان در معاونت ریاست جمهوری در بخشی از مراسم افتتاحیه «اولین همایش مسائل اجتماعی زنان» گفت: در حال حاضر ۷۰ درصد نویسندگان مقالات، زنان هستند؛ این موضوع توجه زنان را به مسائل خودشان نشان می‌دهد.
عضو هیئت علمی دانشگاه الزهراء تاکید کرد: امیدوارم هستیم که بحث زنان فقط به دست زنان سپرده نشود؛ یعنی مردان هم به این باور برسند که حوزه زنان حوزه قابل توجهی است که نیاز به برنامه‌ریزی دارد.
او با اشاره به سخنان محمدحسین پناهی درباره انقلاب جنسیتی گفت: امیدوارم زودتر از ۳۰ سال این تغییرات صورت بگیرد زیرا اگر قرار باشد زنان ۳۰ سال دیگر صبر کنند تا شرایطشان تغییر کند ممکن است آسیب‌های دیگری برای جامعه به همراه داشته باشد.
مدیر گروه مطالعات زنان دانشگاه الزهراء درباره تغییرات مسائل اجتماعی، گفت: تغییرات اقتصادی و اجتماعی شهروندان ما را بیش از پیش با مسائل متعدد و متنوع مثل ترنس‌ها مواجه کرده است، همه به دنبال حل و کاهش این مشکلات هستند.
وی ادامه داد: لازم است تفکیکی بین مسائل اجتماعی و آسیب‌های اجتماعی قائل شویم در هر کجا که ما مسئله اجتماعی زنان را مطرح می‌کنیم ذهنمان به طرف مشکلاتی می‌رود که بعضی از آنها یک‌طرفه نیست در حالی‌که بحث کلان مسئله اجتماعی به تنهایی مشکل زنان نیست بلکه یک تصمیم دوجانبه است اما تمام اینها بر روی بحث زنان متمرکز می‌شود زیرا ما زنان را تنها با خانواده پیوند می‌زنیم باید در نظر داشت برخی از اینها بین زنان و مردان مشترک و ممکن در بین زنان بیشتر یا کمتر باشد.
باستانی افزود: می‌توانیم مسائل اجتماعی را در چند دسته کلی؛ اجتماعی، خانوادگی، فرهنگی، اخلاقی، اقتصادی سلامت و بهداشت و محیط زیست قرار دهیم که ذیل هر کدام اینها نیز موارد متعددی وجود دارد؛ مسئله مهم در زمینه مسائل اجتماعی این است که اگر ما داریم مسائل اجتماعی را مطرح می‌کنیم بدانیم ارائه راه حل‌های این مسائل برعهده کیست؟
باستانی تصریح کرد: دانشکده علوم اجتماعی در جایگاه یک نهاد سیاست‌گذاری اجتماعی در جهان اسلام باید به این سوال پاسخ دهد که آیا نگاه از بالا به پایین پاسخگویی رفع مسائل اجتماعی ماست یا برای حل مسائل اجتماعی نیازمند مشارکت بخش دولتی با بخش غیردولتی و بخش عمومی نیز هستیم
وی به ارائه برخی آمار در حوزه آموزش زنان پرداخت و گفت: بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در حوزه زنان با برخی تغییرات مواجه شدیم که یکی از آنها آموزش است؛ اکنون در دانشگاه‌های دولتی بیش از ۵۵ درصد از دانشجویان را دختران تشکیل می‌دهند اما با تاسیس دانشگاه آزاد جمعیت زنان به ۴۹ درصد و مردان ۵۱ درصد رسیده است.
دست‌اندر کار مسائل زنان در معاونت ریاست جمهوری در ادامه گفت: شکاف جنسیتی در مقطع ابتدایی بطور کامل در کشور از بین رفته است اما در مقاطع راهنمایی و دبیرستان بحث بازماندگان از تحصیل را داریم و بیشتر بازماندگان دختران هستند.
وی درباره محروم ماندن دختران از تحصیل در مقاطع راهنمایی و دبیرستان اظهار کرد: علاوه بر فقر و مسائل اقتصادی، در بعضی از مناطق کشور بیشتر مسائل فرهنگی مثل ازدواج در سنین پایین مسبب عدم ادامه تحصیل دختران می‌شود.
باستانی بیان کرد: حوزه بهداشت وضعیت بسیار خوبی دارد؛ امید به زندگی زنان، بحث موالید، زنده ماندن نوزادان دختر ما در دو دهه قبل وضعیت خوبی داشته است با این حال با توجه به رشدی که در کشورهای منطقه و جهان در حال وقوع است باید به مسائل آموزش و بهداشت توجه بیشتری کنیم.
استاد مطالعات زنان دانشگاه الزهراء افزود: در سطح محلی تغییرات قابل توجهی دیده می‌شود، مثلا زنان بطور فعال در سطح شورای شهر و روستا، مشارکت می‌کنند که البته این مشارکت‌ها باید تا سطح ملی پیش رود.
وی درباره مشارکت اقتصادی زنان عنوان کرد: آمارهای رسمی نشان می‌دهند حدود ۱۵ درصد زنان در بخش رسمی اقتصاد فعالیت می‌کنند.
عضو هیئت علمی دانشگاه الزهراء در بحث مشاغل غیررسمی و خانگی افزود: درصد زنان در بحث مشاغل غیررسمی و خانگی افزایش پیدا کرده است وقتی آمار بیکاری کشوری را می‌بینیم در پی آن نیستیم که بگوییم همه زنان باید شاغل شوند اما معتقدیم تغییراتی که در سطح آموزش داشتیم این را به مطالبه‌ای برای برخی زنان ما تبدیل کرده است.
باستانی در ادامه بیان کرد: در حال حاضر ۴۰ درصد زنان در جست‌وجوی کار هستند؛ درحالی که ۷۰ درصد آنها تحصیلات دانشگاهی دارند.
استاد دانشگاه الزهراء در خطاب به مسئولان تصریح کرد: آمارها نشان می‌دهد زنان جویای کار، دو برابر مردان هستند که این امر باید دولت را به این فکر بیندازد که برنامه‌ای جامع داشته باشد.
وی همچنین افزود: یکی از مشکلات حوزه زنان این است که بیان هر مسئله‌ای درباره زنان، مورد حمله قرار می‌گیرد؛ مثلا بحث ارزش‌گذاری کارهای خانگی، از دو طرف مورد اعتراض قرار گرفت، برخی گفتند زنان را به خانه بازگردانید و از طرفی گفته شد برای زنانی که در خانه‌اند، مطالبه ایجاد می‌کنید، در حالی که ۷۵ درصد از جمعیت جامعه زنان، خانه‌دار هستند لازم است نقش و فعالیت‌های این زنان در مجموعه درآمدهای ناخالص ملی مورد توجه قرار بگیرد.
باستانی اضافه کرد: آمارهایی که در بعضی حوزه‌ها ارائه می‌شود با واقعیت اجتماعی فاصله دارد، مثلا گزارشی که از شورای اجتماعی سازمان ثبت اسناد درباره آمار ازدواج و طلاق ارائه داد با آنچه که در جامعه دیده می‌شود تفاوت داشت، در واقع با این کار مسئله به قدری بزرگ می‌شود که هراس در جامعه به وجود می‌آید.
وی در ادامه گفت: نباید در یک سال مشخص تعداد ازدواج و طلاق‌ها را در نظر گرفت زیرا ممکن است طلاق‌هایی که در آن سال مشخص روی می‌دهد مربوط به چند سال قبل باشد.
این استاد دانشگاه الزهراءاضافه کرد: ما جامعه‌شناسان وقتی مسائل اجتماعی را مطرح می‌کنیم باید دقت داشته باشیم که از چه زاویه و منظری به آن ورود پیدا می‌کنیم و تحلیل‌هایمان چگونه باید باشد و در نتیجه به چه سیاست‌گذاری منتهی می‌شود.
باستانی درباره بعضی از مسائلی که مختص زنان باشد، افزود: بحث‌های تبعیض جنسیتی می‌تواند از زاویه‌های مختلف مطرح شود که بعضی از اینها مشترکند اما ممکن است از نظر اهمیتی برای زنان نسبی باشند، مثل بیکاری و اعتیاد که گروه‌های مختلف اجتماعی را در بر می‌گیرد.
وی در ادامه گفت: طبق آمار بیش از ۹۰ درصد معتادان مردان هستند، این آمار در سطح زنان معتاد بین ۵ تا ۱۰ درصد گزارش شده است اگر با این دید آمار به این مسئله نگاه کنیم درمی‌یابیم که هنوز فاصله زیاد است اما مسئله این است که اعتیاد مردان به عنوان بیماری پذیرفته شده است و به دنبال درمان آن هستند درحالی‌که اعتیاد زنان به عنوان تابو مطرح است و در بیشتر موارد مخفی نگه داشته می‌شود و گاهی زنان معتاد از سوی خانواده طرد می‌شوند.
او درباره اعتیاد زنان اضافه کرد: اعتیاد زنان می‌تواند روی فرزندانشان تاثیر داشته باشد همچنین نوع مصرف زنان بیشتر اعتیاد به مواد صنعتی است که در مقابل مواد سنتی مضرتر است.
باستانی درباره اینکه بحث سرپرست خانوار در لیست آسیب‌های اجتماعی قرار گرفت، اظهار کرد: بعد از اعتراض ما مبنی بر اینکه اینها آسیب نیستند درحالی که به دلیل شرایط اقتصادی این گروه در معرض خطر ریسک‌پذیری قرار دارند و برنامه‌های خاصی لازم است برایشان صورت بگیرد.
عضو هیئت علمی دانشگاه الزهراء تاکید کرد: در معاونت امور زنان اول تمام فعالیت‌های دهه‌های گذشته را بررسی کردیم، قرار نبود از نقطه صفر شروع کنیم، چون معاونت بیشتر یک حالت ستادی دارد، کار ما بیشتر برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری است و نمی‌توانیم زیاد به حوزه اجرا وارد شویم اما سعی کردیم در این روند مشکلات را نیز شناسایی کنیم، ما در نشست‌هایی که برای برنامه‌ریزی توسعه داشتیم وظایفی را بر عهده دستگاه‌ها گذشتیم که این وظایف اصلاً از عهده آن دستگاه بر نمی‌آمده است و به حدی تنوع آن زیاد بوده که در خیلی جاها اصلا به تصمیم‌گیری‌هایی که مختص بوده توجه نشده است.
وی اضافه کرد: بعضی‌ها این نگاه را داشتند که ما زمانی که داریم برای همه برنامه‌ریزی می‌کنیم مسئله مرد و زن مطرح نیست مثلا در بحث آموزش، بهداشت و در مشارکت اقتصادی و سیاسی سیاست ما مشخص نبوده است و این تفاوت لحاظ نشده است.
باستانی ادامه داد: ما به صورت شفاف بیان نکردیم که قرار است به کجا برسیم و همین خاطر فقدان شاخص‌های سنجش نمی‌دانیم چه تغییری در این حوزه قرار است صورت بگیرد.
وی افزود: ما به اینکه در بحث عدالت جنسیتی چه شاخص‌هایی را تعریف کنیم و به کجا برسیم توجه کردیم، بعد از اینکه اطلاعات جمع‌آوری شد و کارهایی انجام شد تمرکز در حوزه سیاست‌گذاری روی قوانین اسناد بالادستی مثل برنامه چشم‌انداز کشور و برنامه‌های توسعه محصول مصوبات شورای مختلف شورای انقلاب فرهنگی قرار گرفت.
دست‌اندر کار مسائل زنان در معاونت ریاست جمهوری در ادامه بیان کرد: در برنامه ششم توسعه ماده ۱۰۱ تلاش دارد مشارکت دستگاه‌ها و مشارکت بخش‌های عمومی و سازمان‌های مردم نهاد را با هم مورد توجه قرار دهد؛ بر این مبنا ما می‌توانیم که مشخص کنیم که در پایان برنامه ششم در حوزه زنان و خانواده چه تغییراتی خواهیم داشت؛ بحث نظارتی بر عهده معاونت و ستاد علیه زنان و خانواده است که خوشبختانه در جلسه‌ای که در اسفند ماه در مشارکت بخش‌های عمومی سازمان های‌مردم نهاد بیشتر مورد توجه قرار گرفت.
وی ادامه داد: در این جلسه شاخص‌هایی تعیین می‌شود و بر این مبنا ما می‌توانیم مشخص کنیم که در پایان برنامه ششم در حوزه زنان و خانواده چه تغییراتی خواهیم داشت که بحث نظارتی آن بر عهده حوزه معاونت و ستاد ملی زن و خانواده است.
باستانی اعلام کرد: در جلسه ستاد ملی زن و خانواده با حضور رئیس جمهور سه مصوبه اصلی گذاشتیم که یکی از آنها شیوه عمل اقدام در حوزه عدالت جنسیتی بود که یکسری از دستگاه‌ها برای کار روی شاخص‌ها، اینکه مشخص کنند که چه اتفاقی خواهد افتاد؟ این شاخص‌ها چه هستند و ما کجا باید متمرکز شویم و چگونه باید عمل کنیم؟ مشخص شدند.
او افزود: ستاد مصوبه آموزش ملی خانواده را نیز تصویب کرد، یک مشکل دیگر ما در حوزه زنان و در حوزه مسائل زنان تعدد مراکز تصمیم‌گیری و موازی کاری شوراهای مختلف است.
وی در ادامه گفت: این جا یک اتفاق افتاد و وظیفه هر دستگاه در این راستا مشخص شد یکی بحث تندرستی و نشاط زنان و دختران بود که وزارت ورزش متولی آن است و می‌تواند فرصت‌های متفاوتی را ایجاد کند.
عضو هیئت علمی دانشگاه الزهراءبه بند ت ماده ۸۰ در مورد توانمندسازی زنان سرپرست خانوار اشاره کرد: این جا هم قانونگذار سعی کرده به طرف هم‌افزایی و هماهنگی برود و نقش سازمان‌های مردم نهاد و بخش‌های غیردولتی هم دیده شده است و سعی کردند به صورت هماهنگ انجام شود.
وی از لایحه تامین امنیت زنان خبر داد و افزود: کارهای این لایحه در معاونت انجام گرفته و به قوه قضائیه ارسال شده است، منتظریم که قوه قضائیه نسخه نهایی را برای تصویب به مجلس بفرستد.
این استاد مطالعات زنان همچنین از تهیه یک اطلس از سوی معاونت خبر داد و گفت: قرار شد برای تامین مسائل اجتماعی به تفکیک الویت‌های استان‌ها را مشخص شود، آن چه که در تهران ممکن است مسئله اصلی در حوزه زنان و خانواده باشد حتما در مناطق دیگر هم چنین است.
سوسن باستانی در پایان به گفت‌وگوی ملی خانواده اشاره کرد و گفت: باید این در سطوح مختلف بین فرزندان و والدین زنان و شوهران سالمندان و جوانان مطرح شود، نگاه‌ها متفاوت است باید نسل قبلی صحبت‌های نسل جدید را بشنود تا بتوانیم به نتیجه مطلوب برسیم و امیدواریم بتوانیم یک تعریف مشخص از مسئله اجتماعی که تعدد و تکثر چگونه باید صورت گیرد و پیشنهاداتی را در بحث سیاست‌گذاری داشته باشیم.